Τα Ερμητικά συγγράμματα είναι μια πολύ ανομοιογενής συλλογή λατινικών και ελληνικών συγγραμ­μάτων από τον λατρευτικό χώρο του αιγυπτια­κού θεού Θώθ, που με τον συρμό του συγκρητι­σμού είχε εισαχθεί στον ελληνικό κόσμο ως Ερ­μής Τρισμέγιστος. Γύρω από αυτόν γεννήθηκε μια αποκρυφιστική διδασκαλία με αποκαλυπτι­κό και λυτρωτικό-σωτηριολογικό χαρακτήρα, που περιλάμβανε αστρολογία, αποκρυφισμό, μαγεία και κάθε λογής δεισιδαιμονίες, χρησιμο­ποιούσε ένα πλήθος από μαγικά, ανατολίτικου τύπου, όργανα, είχε όμως λίγα γνήσια αιγυπτια­κά χαρακτηριστικά· δούλευε επίσης πολύ με σύμβολα (φως-σκοτάδι, ύψος-βάθος, ζωή- θάνα­τος). Πρόκειται τις περισσότερες φορές για κατακάθια ιδεών και σκέψεων ορφικής, νεοπυθαγόρειας και, κυρίως, νεοπλατωνικής προέλευ­σης, φυσικά στην πολύ επιφανειακή-επιπόλαιη μορφή μιας «υπό-φιλοσοφίας». Η συλλογή αυ­τών των κατηχητικού και ηθοπλαστικού περιε­χομένου έργων συγκροτήθηκε, καθώς φαίνεται, βαθμιαία (αρχίζοντας από τον Ιο αι. μ.Χ.) και ανταποκρίθηκε στις πνευματικές-θρησκευτικές επιθυμίες και ανάγκες τέτοιων «ερμητικών» κύ­κλων και ομάδων, στις οποίες ο ερμητισμός ασκήθηκε εν μέρει ως αποκρυφισμός (εξού και η σημερινή σημασία της λέξης ερμητικός).

Tα επιμέρους έργα της συλλογής παρουσιά­ζουν διαφορές είδους και προέλευσης- το σημα­ντικότερο από αυτά (= το πρώτο) είναι και αυτό με τη σειρά του μια συλλογή 18 πραγματειών, περίληψη, καθώς φαίνεται, παλιότερων έργων φέρει το όνομα «Ποιμάνδρης» = ποιμένας των αν­θρώπων), που το έφερε ο ίδιος ο θεός Ερμής. Tα κείμενα περιλαμβάνουν κοσμογονία, λόγο περί ψυχής, ανθρωπολογία, λόγο για τον θάνατο και τη λύτρωση-σωτηρία. Ύστερα από το έργο αυτό ακολουθούν: ένας διάλογος του Ερμή με τον Ασκληπιό (μας σώθηκε σε λατινική γλώσσα· τίτλος: Asclepius), ένας αρκετά μεγάλος αριθμός κομματιών που μας τα παρέδωσε ο Ιωάννης Στοβαίος, και τέλος κάποια αποσπάσματα σε παραθέματα Χριστιανών συγγραφέων. Tα κεί­μενα κινούν το ενδιαφέρον μας αφενός λόγω της προέλευσης τους και των σχέσεων τους με τη σοβαρή φιλοσοφία (κατά κύριο λόγο με τον πλατωνισμό) και αφετέρου λόγω της διάδοσης τους και των επιδράσεων που άσκησαν ως μέσα στον μεσαίωνα· πολλά στοιχεία έγιναν δεκτά στους θεοσοφικούς κύκλους. Λατινική μετάφρα­ση του «Ποιμάνδρη» στα 1463 με εντολή του Cosimo dei Medici. Editio princeps: Παρίσι 1554. – Μεταξύ των ερμητικών συγγραμμάτων μάς έχουν παραδοθεί και άλλες μαγικές και μυστικι­στικές πραγματείες, όπως επί παραδείγματι για τους πλανήτες, για θεραπευτικά φυτά, για φυσιο­θεραπευτικές μεθόδους και για τη μαγεία. (1)

Όπως όλοι γνωρίζουν, τα Λιθικά είναι ένα Ποίημα (774 δακτυλικών εξάμετρων στίχων) για τη θεραπευτική και μαγική δύναμη διάφορων λίθων. Λογαριαζόταν μέρος της λεγό­μενης Ορφικής φιλολογίας (Ορφικά), δεν έχει όμως την παρά μικρότερη σχέση με τον Ορφέα. Στην αρχαιότητα το έργο θεωρούνταν ποιητική διασκευή ενός βιβλίου του μάγου Δαμιγέροντα. Ασάφεια επικρατεί σχετικά με τον συγγραφέα και την εποχή συγγραφής του έργου. Το διδακτι­κό αυτό βιβλίο μεταφρασμένο στα λατινικά (σε στίχους του επισκόπου Marbodus Redonensis, γύρω στο 1100) άσκησε μεγάλη επίδραση στον μεσαίωνα. (2)

(2)Ε. Abel, 188Γ Γ. Ν. Γιαννάκης, 1982. Β: Κ. Ch. Tobler, 1785.